OSMANLI
SARAY KUYUMCULARI
1853-1871
Garo Kürkman OSMANLI SARAY KUYUMCULARI “
Osmanlı Saray Kuyumcuları” kitabı her şeyden önce, Osmanlı
İmparatorluğu’nun değişim içinde olduğu 19. yüzyılın
idare ve kültür tarihine ışık tutmaktadır. Darphâne-i Âmire’nin
içinde bulunan ve Ermeni kökenli Osmanlı Düz Ailesi’nin idaresi
altındaki “Kuyumcu Odası”nın (Kuyumcu Atölyesi) Sultan
Abdülmecid ve Sultan Abdülaziz’in saltanat dönemleri içindeki
on yedi seneyi kapsayan (Hicrî 1270-1287 / Milâdî 1853-1871)
kayıtlarından elde edilebilen bilgilerin, emsali az rastlanan bir
değeri vardır.
Darphâne-i Âmire Kuyumcu Odası’nın defterlerindeki kayıtlar,
esas itibariyle icra edilen zanaat ile alâkalı olmakla birlikte,
dönem için çok önemli tarihî bilgileri de içermektedir. Sultan’ın
onurlandırdığı askerî veya sivil kişilere verilen nişan ve madalyaların
kesin isim, mahiyet ve maliyetleri, bunların en öne çıkanlarıdır.
Ayrıca, Kâbe’ye yollanan hediyelerin cinsine ve maliyetlerinden,
Harem-i Hümâyun’a özel yapılan mücevherata,
eskiyen objelerin tamiratlarından, şehzadelerin ne tip mücevher
kullandıklarına, bazı şehzade annelerinin müsrifliklerine,
Sultan’a hizmet eden rütbeli veya rütbesiz kişiler için imal edilen
eşyaların cinsine ve değerine kadar, artık ulaşılması mümkün
olamayacak birçok bilgi de bu kayıtlarda yer almaktadır.
Kayıtlarda, dönemin koşulları esas alınmak kaydı ile, 19. yüzyılın
ortalarında kullanılan kuyumculuk terminolojisi, Osmanlıda
kullanılan madalya ve nişanların adları ve maliyetleri, dönemin
siyasî ve iktisadî hayatına yön veren büyük ülkelerinin
krallarına, kraliçelerine ya da soylularına yollanan değerli hediyelerin
ayrıntıları, yalnızca ziyafetlerde kullanılmak üzere yurt
dışından getirilmiş ya da Darphâne-i Âmire’de yapılmış, ancak
günümüzde kaybolmuş eşyalara dair bilgiler, Darphâne-i Âmire
dışındaki ustalar ve Neşad-âbad ve Feriye Sarayları’ndaki davetlerde
kullanılan eşyalar gibi, Tanzimat Dönemi’nin ruhunu
yansıtan ve bir şekilde Kuyumcu Odası’nın faaliyetleri ile alâkalı,
ancak resmî belgelere yansımamış bilgileri bulmak mümkün
olmaktadır.