İstanbul’un tarihini ele alan pek çok yayın bulunmaktadır. Ancak bunlar tarihi sürekliliği ortaya koyan veya bir bütünü tamamlayan parçalar olmaktan çok, genelde farklı neden ve amaçlarla hazırlanmış, şehrin geçmişinden kesitler sunan çalışmalardır. Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, bu şehri tarihi bütünlüğü içerisinde ve her yönüyle ortaya koyan en kapsamlı eserdir.

  Elinizdeki eser, farklı ülkelerden tanınmış bilim adamlarının iştirakiyle hazırlanmıştır; 270 kıymetli bilim adamı ile birlikte toplamda 300 kişilik bir ekibin emeğinin ürünüdür. Dolayısıyla bu haliyle de şehir tarihleri arasında en geniş bilimsel kadroya sahip eser olma hüviyetine sahiptir.

  Eser, alanındaki çalışmalara bilgi, yöntem ve içerik olarak yol göstermesi yanında, Türkiye’deki ve yurt dışındaki İstanbul derslerinde kullanılabilecek bir kaynak olabileceği de hesaba katılarak akıcı, kuşatıcı ve güçlü bir ifade dili ve birbirinden farklı düzeylerdeki okuyucu kitlesine hitap edecek bir üslupla hazırlanmıştır.

  Eserde; şehrin, yaşayanların ve yaşananların tarihî serüvenini ortaya koyan harita, minyatür, gravür, resim, fotoğraf, ferman, berat vb. arşiv belgesi, yazma, hat, tezhip, ebru gibi eserlere, süslemelere, mekân-bina görsellerine ve grafiklere yer verilerek şehrin tarihteki yolculuğu görsel olarak da yansıtılmıştır. 4000 civarındaki materyal ile eser, İstanbul’un tarihini anlatan görselliği en zengin çalışma olma özelliği taşımaktadır.

  Antik Çağdan 21. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi’nin Bölümleri Ve Konuların Ciltlere Göre Dağılımı:

  Birinci Cilt

  İstanbul’un Emperyal Dönüşümleri : Kitabın girişi olarak planlanan bölümde; Halil İnalcık, Ahmet Davutoğlu, Feridun M. Emecen ve İlhan Tekeli’nin kaleminden şehrin siyasi, zihnî, sosyal, dinî ve mimari alandaki büyük dönüşüm ve buhranları anlatılıyor. Bu anlamda bölüm, şehrin tarihine dair ilk özgün ve mukayeseli okuma çalışmasıdır.

  1. cildin ikinci konusu; dünya ölçeğinde İstanbul. Bu bölümde İstanbul’un dünya şehirleri bağlamındaki önemi ve konumu üzerinde durulmakta; şehrin tarihi, geçmişte ve günümüzde öne çıkan dünya şehirleriyle karşılaştırılmalı olarak okunmaktadır. İstanbul’un konumu, ilk kez bu çalışmada Bizans, Osmanlı ve Cumhuriyet dönemlerinde çağdaşı dünya şehirleri ile ayrı ayrı mukayese edilmektedir.

  1. cildin son konusu İstanbul’un topografya ve yerleşme tarihi. Bölümde “Doğal Yapı”, “Arkeoloji”, “Mekânsal Gelişim ve Topoğrafya”, “Doğal ve Beşerî Afetler”, “İdari Yapı ve Kartoğrafya” şeklindeki alt başlıklarda İstanbul’un coğrafi yapısı, fiziki özellikleri, yerleşim tarihi ve haritalara yansıması anlatılıyor.

  İkinci Cilt

  Siyaset ve yönetim Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi’nin en hacimli konusunu oluşturuyor. Eserin 2. Cildinin tamamının ve 3. cildinin büyük bir kısmının ayrıldığı bölümde, İstanbul’un tarihî derinliği içerisinde geçirdiği siyasi gelişmeler ve yönetim merkezi olma hususiyetleri ele alınıyor. Bölümün alt başlıkları: “Siyaset”, “Kuşatmalar ve Fetih”, “Diplomasi”, “Hukuk”, “Yönetim ve İdari Yapı”, “Seçimler”, “Törenler”.

  Üçüncü Cilt

  İstanbul’un demografisi yani nüfusu 3. cildin son konusunu oluşturuyor. Demografik yapı; “Şehrin Kuruluşundan Osmanlıların Fethine”, “Fetihten Modern Nüfus Sayımının Yapıldığı XIX. Yüzyıla”, “XIX. Yüzyıldan Cumhuriyet’e” ve “Cumhuriyet Dönemi” şeklinde dört alt başlıkta ele alınıyor. Osmanlı coğrafyasındaki büyük daralmanın sebep olduğu XIX. yüzyıldaki göçler ve Cumhuriyet’in ilk yıllarındaki mübadele ile Cumhuriyet dönemi göçlerinin şehrin demografisine etkisi de bu bölümde inceleniyor.

  Dördüncü Cilt

  Tarihinde farklı toplumlara ev sahipliği yaparak bu alanda dünyanın en büyük insani zenginliği ve renkliliğine sahip şehri olan İstanbul’un toplum hayatı 4. Ciltte ele alınıyor.

  İstanbul toplumu; kıyafetlerinden eğlencesine, mutfağından sağlığına varıncaya kadar tarihî süreklilik içerisinde ele alınıyor: Bölümün alt başlıkları: “Toplumsal Katmanlar”, “Sağlık ve Yemek”, “Giyim-Kuşam”, “Merasim-Eğlence-Spor”, “Sosyalleşme ve Âdâb-ı Muâşeret”, “Âfetler ve Sosyal Yardımlaşma”, “İstanbul’da Çocuk Olmak ve Spor Yapmak”, “İstanbul Bahçeleri”, “Suç ve Teftiş”. Bölümde bir arada yaşama arayışlarına da tarihi bakış açısı ve tecrübi bir birikim sunuluyor.

  Beşinci Cilt

  5. Ciltte, İstanbul’un pagan geçmişiyle başlayan dinî yolculuğu “Hristiyanlık”, “Musevilik” ve “İslam” başlıklarında incelenerek bu inançların şehrî uygulamaları ortaya konuluyor.

  Altıncı Cilt

  6. Ciltte iki tema ele alınıyor: “İktisat” ile “Ulaşım ve Haberleşme”. Boğaz’ı kontrolü, Karadeniz’e açılması, Haliç gibi bir iç limana sahip olması yanında deniz ve karayolu ile Doğu ve Batı’yı, Kuzey ve Güneyi buluşturması İstanbul’u ilk dönemlerinden itibaren ticari hayatın, ulaşım ve haberleşmenin en önemli merkezlerinden birisi yapmıştır.

  Ulusal ve uluslararası ilişkiler dikkate alınarak planlanan İktisat bölümünde şu alt başlıklar ele alınmaktadır: “Bizans İstanbul’unda İktisat”, “Osmanlı İstanbul’unda İaşe ve Vakıf”, “Osmanlı İstanbul’unda Ticaret, Sanayi ve Finans”, “Cumhuriyet İstanbul’unda Vakıflar, Ticaret, Sanayi ve Finans”.

  Yedinci Cilt

  Eserin 7. Cildi; “Müzik ve Kültürü”, “Edebiyat”, “Görsel Sanatlar”, “Okuma-Yazma ve Kitap Kültürü” alt başlıklarından oluşuyor ve İstanbul’un birikimini okuyucuya sunuyor.

  Sekizinci Cilt

  8. Cildin konusunu mimari oluşturuyor. Bölümde ele alınan temel konular “Bizans Dönemi Mimarisi”, “Erken Dönem Osmanlı Mimarisi”, “XVI.-XVII. Yüzyıl Osmanlı Mimarisi”, “XVIII. ve XIX. Yüzyıllar Osmanlı Mimarisi”, “Osmanlı İstanbul’unun Yapı Bazında Mirası”, “Osmanlı’dan Cumhuriyet’e Planlama” ve “Cumhuriyet Dönemi Mimarisi” başlıklarını taşıyor.

  Abideleriyle insanlık tarihinin en güzel eserlerine ev sahipliği yapan şehrin evinden çeşmesine, külliyesinden mektebine varıncaya kadar eserleri ve mimarlık tarihi ile planlama mecrası ve macerası anlatılıyor.

  Dokuzuncu Cilt

  9. Ciltte tarih boyunca İstanbul’un seçkin eğitim ve ilim kurumlarına, gerçekleştirilen faaliyetlere, programlara, eserlere, ürünlere yer verilerek İstanbul’un bu alandaki birikimi ortaya konuluyor.

  Onuncu Cilt

  10. ciltte “Hafızalardaki İstanbul” kayıtlara geçiriliyor. Beşir Ayvazoğlu’nun soruları eşliğinde Semavi Eyice, Mehmet Şevket Eygi, Nevzad Atlığ, Sadettin Ökten, M. Orhan Okay, Hüsrev Hatemi, İnci Enginün, Hilmi Yavuz ve Gülbün Mesara şehir ve şehirle ile ilgili hatıralarını, gözlemlerini, izlenimlerini ve yorumların anlatıyor. Turgut Cansever ve Tâhir Olgun da (Tâhirü’l-Mevlevî) dergi sayfalarındaki söyleşi ve yazılarıyla bölüme zenginlik katıyor. Bölüm, Cumhuriyet’in ilk yıllarından itibaren şehrin ihmaline, yıkımlarına, imârına, kısacası büyük değişimlere şahit olmuş, bu

  Antik Çağdan XXI. Yüzyıla Büyük İstanbul Tarihi, yukarıdaki temalar dışında İstanbul tarihi açısından önemli ve alanlarında ilk olan iki çalışmayı daha okurlara sunuyor. Birincisi İstanbul’un kronolojisi, diğeri İstanbul’a dair yapılan çalışmaların sıralandığı bibliyografya.